Αμ. Επίκ. Καθηγητή Χειρουργικής ΕΚΠΑ, Διευθυντή Η΄ Χειρουργικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, Προέδρου Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας
Η πανδημία Covid-19 που έκανε την εμφάνισή της από τις αρχές του 2020 και συνεχίζεται ακάθεκτη και το 2021 ανέτρεψε τις ζωές όλων μας και αποτέλεσε πρωτοφανή πρόκληση για τα υγειονομικά συστήματα, τις κοινωνίες και τα κράτη. Το δεύτερο κύμα μάλιστα της πανδημίας δυσκόλεψε ακόμα περισσότερο τα πράγματα καθώς τα κρούσματα αυξήθηκαν ραγδαία με απώλειες ήδη πάνω από 2.000.000 συνανθρώπων μας παγκοσμίως. Σε όλη αυτή τη δυσχερή κατάσταση το Σύστημα Υγείας βρίσκεται υπό συνεχή πίεση για την αντιμετώπιση της υγειονομικής αυτής κρίσης. Ακόμα κι αν η κατάσταση στη χώρα μας είναι αισθητά καλύτερη από άλλες χώρες, ωστόσο το ενδεχόμενο επανεπιδείνωσης παραμένει υπαρκτό και η επάρκεια των πόρων επανεκτιμάται συνεχώς.
Ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει την ιατρική κοινότητα μέσα στην πρωτοφανή για τους επιστήμονες επιδημιολογική έξαρση είναι η διαχείριση των ασθενών με καρκίνο. Οι ογκολογικοί ασθενείς ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες λόγω του υποκείμενου νοσήματος, της ανοσοκαταστολής αλλά και της επίπτωσης του καρκίνου κυρίως στους ηλικιωμένους. Έτσι είναι πολύ πιθανότερο να παρουσιάσουν σοβαρές επιπλοκές εάν μολυνθούν και μπορεί να έχουν έως και 10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου εάν προσβληθούν από τον covid-19.
Η ογκολογική χειρουργική δεν εμπίπτει στην αναβολή των προγραμματισμένων επεμβάσεων που έχει επιβληθεί στη χώρα μας αλλά και διεθνώς. Η Ευρωπαϊκή και η Αμερικανική Εταιρία Χειρουργικής Ογκολογίας, καθώς και το Αμερικανικό και το Βασιλικό Κολλέγιο Χειρουργών της Μ. Βρετανίας, επισημαίνουν ότι η πανδημία καθιστά επιβεβλημένη τη διαδικασία διαλογής των ογκολογικών περιστατικών σταθμίζοντας τους κινδύνους από την κακοήθη νόσο έναντι των κινδύνων έκθεσης στον ιό και της υπερφόρτωσης του συστήματος υγείας από χειρουργικές παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να αναβληθούν με σχετική ασφάλεια. Φαίνεται ότι στη χώρα μας η ανάγκη κρίσιμης διαλογής ογκολογικών ασθενών δεν έχει προκύψει έως τώρα με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα αλλά και δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα πρόβλημα αναβολής απαραίτητων χειρουργικών επεμβάσεων για κακοήθειες λόγω της πανδημίας.
Επισημαίνουμε ότι προφανώς χωρίς καθυστέρηση πρέπει να αντιμετωπίζονται χειρουργικά οι κακοήθειες που είναι άμεσα απειλητικές για τη ζωή, είτε δυνητικά ιάσιμες ή με απειλούμενες σοβαρές επιπλοκές. Η διεπιστημονική συνεργασία με τις συναφείς ειδικότητες των Παθολόγων Ογκολόγων και των Ακτινοθεραπευτών είναι απαραίτητη για τον σχεδιασμό της βέλτιστης θεραπείας.
Η Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ογκολογίας, της οποίας έχω τη χαρά και την τιμή να είμαι Πρόεδρος, επισημαίνει τον καθοριστικό ρόλο του ογκολογικού συμβουλίου των Νοσοκομείων για τη σωστή επιλογή των προς εγχείρηση ασθενών καθώς και της εν γένει διαχείρισης της θεραπευτικής προσέγγισης . Με γνώμονα τη διαφύλαξη της ασφάλειας των ασθενών και του προσωπικού έχουν προβλεφθεί η προ-εγχειρητική διερεύνηση των ύποπτων περιστατικών για λοίμωξη Covid-19 και η διενέργεια αξονικής τομογραφίας θώρακος στους ασθενείς με υποψία της νόσου.
Εμβολιασμός καρκινοπαθών ασθενών κατά του Covid-19
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε τη σημασία του εμβολιασμού στους καρκινοπαθείς ασθενείς. Η άοκνη ερευνητική προσπάθεια της επιστημονικής κοινότητας απέφερε καρπούς και παρασκευάστηκαν εμβόλια που θεωρούνται πολύ αποτελεσματικά και ιδιαίτερα ασφαλή. Οι ογκολογικοί ασθενείς πρέπει να προηγούνται στη σειρά εμβολιασμού ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) τοποθετεί τους καρκινοπαθείς στη δεύτερη ομάδα προτεραιότητας εκτός εάν είναι ηλικιωμένοι, οπότε και κατατάσσονται σε πρώτη γραμμή προτεραιότητας.
Ιδανικά και εάν δεν πρόκειται για επείγουσα ογκολογική χειρουργική επέμβαση (πχ. αιμορραγία, ειλεός, περιτονίτιδα) ο εμβολιασμός συνιστάται να γίνεται τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν από την επέμβαση. Και αυτό διότι κάποιες από τις ελάχιστες παρενέργειες του εμβολιασμού, όπως πυρετός, ρίγος, εξάνθημα, κακουχία, καταβολή, κ.ά., θα μπορούσαν να αποδοθούν εσφαλμένα σε επιπλοκή της χειρουργικής επέμβασης. Τα παραπάνω αφορούν και στις δύο δόσεις του εμβολίου καθώς ιδιαίτερα μετά τη δεύτερη δόση σε ποσοστό 15% των ασθενών, μπορεί να εμφανιστεί πυρετός διάρκειας συνήθως δύο ημερών.
Οι ασθενείς που πρόκειται να χειρουργηθούν πρέπει να παίρνουν όλες τις αναγκαίες προφυλάξεις αποφυγής προσβολής από τον κορωνοϊό πριν τον προγραμματισμό μη επειγουσών επεμβάσεων καθώς ο εμβολιασμός δεν εξασφαλίζει ανοσία πριν την παρέλευση 4 εβδομάδων. Η λήψη γενικής αναισθησίας και το είδος της χειρουργικής επέμβασης δεν επηρεάζονται από τον εμβολιασμό.
Η σημασία της πρόληψης
Πρέπει πάντως να τονιστεί ότι δυστυχώς έχει παρατηρηθεί ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού έχει εγκαταλείψει τον προσυμπτωματικό έλεγχο (screening) για καρκίνο και άλλες σοβαρές παθήσεις όπως στεφανιαία νόσος, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, κλπ. Έτσι παρατηρείται συχνά να προσέρχονται για αντιμετώπιση ασθενείς με καρκίνο προχωρημένου σταδίου. Εφιστάται η προσοχή στην αναγκαιότητα της πραγματοποίησης τακτικού ελέγχου με μαστογραφία, κολονοσκόπηση, αξονική τομογραφία θώρακος, PSA αίματος, Pap test, κλπ. στα οριζόμενα τακτά χρονικά διαστήματα και η συνέχιση της παρακολούθησης μετεγχειρητικά των ογκολογικών ασθενών σύμφωνα με το καθιερωμένο follow-up για τον συγκεκριμένο καρκίνο.
